Analytic
Thứ Sáu, ngày 23 tháng 08 năm 2019, 09:25:27
  •  

Độc đáo cách xem Lịch Tre của người Mường Hòa Bình

Thúy Hồng - 18:18, 17/02/2025

Lịch Tre hay còn được gọi là lịch Đoi/Roi của người Mường Hòa Bình. Lịch Tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường, là khối tài sản về tri thức dân gian vô giá. Tất cả mọi hoạt động sản xuất, sinh hoạt hằng ngày, phong tục, nghi lễ, lễ hội của cộng đồng, những việc quan trọng của mỗi người, mỗi gia đình người Mường ở Hòa Bình đều dựa vào cách tính cát, hung của bộ Lịch Tre.

Lịch tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường
Lịch Tre có vai trò đặc biệt trong cuộc sống cộng đồng người Mường

Bộ lịch Tre của người Mường Hòa Bình gồm 12 thẻ, làm từ những thanh tre được dóc, vót, đánh bóng cẩn thận. Trên thẻ tre có khắc các khắc, vạch, chấm (gọi chung là các ký hiệu, biểu tượng) biểu thị ngày, tháng và các hiện tượng quy luật trong tự nhiên hằng tháng trong năm.

Trên mỗi thẻ tre có các bộ phận chính gồm: Gốc lịch, sống lịch, mặt lịch. Tất cả các thẻ tre đều khắc 30 khắc tương đương với 30 ngày trong 1 tháng. Theo cách tính lịch, các ngày từ 1 - 10 gọi là "ngày cây”, từ ngày 11 - 20 gọi là "ngày lồng”, từ ngày 21 - 30 gọi là "ngày cuối”. Ở vùng Mường Bi nói riêng, các vùng Mường khác nói chung, người Mường thường tổ chức việc quan trọng vào những ngày đầu tháng (ngày cây), tránh những ngày kỵ.

Tại tỉnh Hòa Bình còn 5 bộ lịch tre cổ có từ hàng trăm năm và hơn 100 bộ lịch tre sao chép làm mới đang được lưu giữ, sử dụng trong cộng đồng người Mường.
Tại tỉnh Hòa Bình còn 5 bộ lịch Tre cổ có từ hàng trăm năm và hơn 100 bộ lịch Tre sao chép làm mới đang được lưu giữ, sử dụng trong cộng đồng người Mường

Theo nghệ nhân Mo Mường Bùi Văn Minh, xóm Mận Bùi, xã Văn Sơn, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình: Bộ lịch chính là sự tổng hợp, đúc kết qua nhiều đời của người Mường xưa, biểu hiện rực rỡ của tư duy Mường - Việt trong nhận thức thế giới, qua quan sát sự vận động của mặt trăng, đặc tính của trăng trong chu kỳ tháng cũng như sự vận chuyển của sao Đoi để phân định thời gian, ngày, giờ, tuần, tháng, năm. 12 thẻ tre của bộ lịch tương ứng 12 tháng.

Một bộ lịch tre gồm có 12 thẻ làm từ những thanh tre được dóc, vót, đánh bóng cẩn thận
Một bộ lịch Tre gồm có 12 thẻ làm từ những thanh tre được dóc, vót, đánh bóng cẩn thận

Trong đó, số ngày trong tháng ghi theo lối khắc gạch những ngày tốt, xấu, ngày mưa, ngày gió, ngày cá, ngày thú, ngày đại cát hay ngày xích khẩu… để đi làm ăn, làm nhà mới, cưới vợ, gả chồng hay công to việc lớn trong mường.

Trên thẻ tre có khắc các khắc, vạch, chấm (gọi chung là các ký hiệu, biểu tượng) biểu thị ngày, tháng và các hiện tượng quy luật trong tự nhiên hàng tháng trong năm.
Trên thẻ tre có khắc các khắc, vạch, chấm (gọi chung là các ký hiệu, biểu tượng) biểu thị ngày, tháng và các hiện tượng quy luật trong tự nhiên hằng tháng trong năm

Tri thức dân gian này chủ yếu được các ông Mo và một số ít người cao tuổi ở 4 vùng Mường (Bi, Vang, Thàng, Động) nắm giữ. Để bộ lịch độc đáo này không bị mai một, thất truyền, tỉnh đã lập hồ sơ khoa học về di sản văn hóa. Cùng với Lễ hội Khai Hạ dân tộc Mường, tri thức dân gian Lịch Tre của người Mường Hòa Bình được chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia vào năm 2022.

Hiện nay Lịch Tre đang được tỉnh Hòa Bình bảo tồn trở thành tài nguyên du lịch nhân văn, có giá trị văn hóa, ý nghĩa lịch sử to lớn gắn với phát triển du lịch.

Tất cả các thẻ tre đều khắc 30 khắc tương đương với 30 ngày trong 1 tháng
Tất cả các thẻ tre đều khắc 30 khắc tương đương với 30 ngày trong 1 tháng
Nghệ nhân nhân dân Bùi Văn Minh Lịch Tre giới thiệu tại cách tính lịch tre đã được phóng đại để du khách quan sát rõ hơn
Nghệ nhân nhân dân Bùi Văn Minh giới thiệu tại cách tính Lịch Tre đã được phóng đại để du khách quan sát rõ hơn
Từ các hoạt động sản xuất, sinh hoạt hàng ngày cho đến việc tổ chức lễ hội, nghi lễ… người Mường đều dựa vào cách tính cát, hung qua bộ lịch tre.
Từ các hoạt động sản xuất, sinh hoạt hằng ngày cho đến việc tổ chức lễ hội, nghi lễ… người Mường đều dựa vào cách tính cát, hung qua bộ Lịch Tre
Lịch Tre được giới thiệu tới du khách thăm quan tại làng Văn hóa Du lịch các dân tộc Việt Nam
Lịch Tre được giới thiệu tới du khách thăm quan tại Làng Văn hóa, Du lịch các dân tộc Việt Nam
Ý kiến độc giả
Mã bảo mật
Tin cùng chuyên mục
Tin nổi bật trang chủ
Vị thế của người phụ nữ DTTS trên hành trình mới

Vị thế của người phụ nữ DTTS trên hành trình mới

Nhờ được tiếp thêm động lực từ các chính sách hỗ trợ của Dự án 8 “Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp bách của phụ nữ và trẻ em”, phụ nữ DTTS ở những bản làng xa xôi đang mạnh mẽ vươn lên, từng bước khẳng định vai trò và vị thế mới trong gia đình, cộng đồng. Dự án không chỉ giải quyết những vấn đề xã hội cấp thiết mà còn dần phá vỡ rào cản tư tưởng, thổi luồng sinh khí mới cho sự nghiệp bình đẳng giới ở vùng sâu, vùng xa.
Hải quan Việt Nam tổng kết Chiến dịch Con rồng Mê Kông 7

Hải quan Việt Nam tổng kết Chiến dịch Con rồng Mê Kông 7

Pháp luật - Vân Khánh - 22:28, 19/11/2025
Ngày 18–19/11/2025, tại Khánh Hòa, Hải quan Việt Nam phối hợp với Văn phòng Liên Hợp Quốc về phòng chống ma túy và tội phạm (UNODC) cùng Trung tâm Liên lạc tình báo khu vực Châu Á – Thái Bình Dương (RILO AP/WCO) tổ chức Hội nghị Tổng kết Chiến dịch Con rồng Mê Kông 7 (OMD 7). Sự kiện thu hút gần 60 đại biểu đến từ cơ quan Hải quan các nước thành viên và các tổ chức thực thi pháp luật quốc tế.
Thứ trưởng Nông Thị Hà: Gắn đào tạo với nhu cầu nhân lực vùng cao

Thứ trưởng Nông Thị Hà: Gắn đào tạo với nhu cầu nhân lực vùng cao

Dân tộc - Tôn giáo - Nguyễn Huế - 21:13, 19/11/2025
Sáng 19/11, Thứ trưởng Bộ Dân tộc và Tôn giáo Nông Thị Hà dự lễ khai giảng năm học 2025 - 2026 và kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam tại Trường Dự bị Đại học TPHCM.
Hơn 500 gian hàng sẽ tham gia Hội chợ thương mại quốc tế Việt - Trung năm 2025

Hơn 500 gian hàng sẽ tham gia Hội chợ thương mại quốc tế Việt - Trung năm 2025

Sản phẩm - Thị trường - Trọng Bảo - 17:38, 19/11/2025
Từ ngày 19 - 24/11, tại Trung tâm Hội chợ triển lãm Kim Thành, phường Lào Cai, tỉnh Lào Cai diễn ra Hội chợ thương mại quốc tế Việt - Trung (Lào Cai) năm 2025.
Tập trung ứng phó với lũ trên sông Ba ở Đắk Lắk và sông Kôn ở Gia Lai

Tập trung ứng phó với lũ trên sông Ba ở Đắk Lắk và sông Kôn ở Gia Lai

Thời sự - PV - 17:31, 19/11/2025
Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Quốc Dũng vừa ký Công điện số 222/CĐ-TTg (Công điện số 222) ngày 19/11/2025 của Thủ tướng Chính phủ về việc tập trung ứng phó với lũ đặc biệt lớn trên sông Ba (Đắk Lắk), lũ khẩn cấp trên sông Kôn (Gia Lai).
Hiệu quả từ chính sách chăm lo phát huy vai trò đội ngũ Người có uy tín ở Lâm Đồng

Hiệu quả từ chính sách chăm lo phát huy vai trò đội ngũ Người có uy tín ở Lâm Đồng

Công tác Dân tộc - Hồng Phúc - 17:26, 19/11/2025
Nhờ thực hiện đầy đủ, kịp thời các chính sách đối với Người có uy tín, Lâm Đồng đã phát huy hiệu quả vai trò của lực lượng nòng cốt này trong thực hiện công tác dân tộc, chính sách dân tộc. Từ những đóng góp của họ ở cơ sở, đang góp phần làm thay đổi diện mạo nhiều bản làng, thôn xóm vùng DTTS và miền núi.
"Áo xanh" trên những cánh đồng lúa vàng

"Áo xanh" trên những cánh đồng lúa vàng

Trên những cánh đồng lúa chín cong mình vàng óng, những người lính áo xanh, mồ hôi thấm ướt vai áo đang ra sức giúp bà con nông dân vùng biên giới Gia Lai gặt lúa. Hình ảnh ấy không chỉ thể hiện người lính bộ đội cụ Hồ luôn “Vì Nhân dân quên mình” mà còn mang đến hơi ấm, niềm tin vững chắc về tình quân - dân càng thêm bền chặt.
Tăng cường phối hợp chấp pháp và đối ngoại biên phòng trên tuyến Việt - Trung tại Lai Châu

Tăng cường phối hợp chấp pháp và đối ngoại biên phòng trên tuyến Việt - Trung tại Lai Châu

Pháp luật - Thanh Hoài - 16:32, 19/11/2025
Năm 2025, hoạt động tuần tra liên hợp và công tác đối ngoại biên phòng giữa Bộ đội Biên phòng tỉnh Lai Châu và lực lượng quản lý biên giới Trung Quốc tiếp tục được duy trì hiệu quả, góp phần giữ vững an ninh, trật tự, xây dựng đường biên hòa bình, ổn định và hữu nghị. Những nỗ lực phối hợp toàn diện này đang tạo nền tảng quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội khu vực biên giới Việt - Trung.

"Áo xanh" trên những cánh đồng lúa vàng

Media - Ngọc Thu - 16:22, 19/11/2025
Trên những cánh đồng lúa chín cong mình vàng óng, những người lính áo xanh, mồ hôi thấm ướt vai áo đang ra sức giúp bà con nông dân vùng biên giới Gia Lai gặt lúa. Hình ảnh ấy không chỉ thể hiện người lính bộ đội cụ Hồ luôn “Vì Nhân dân quên mình” mà còn mang đến hơi ấm, niềm tin vững chắc về tình quân - dân càng thêm bền chặt.
Lai Châu có tân Chủ tịch UBND tỉnh

Lai Châu có tân Chủ tịch UBND tỉnh

Trang địa phương - Trọng Bảo - 16:12, 19/11/2025
Ngày 19/11, tại Kỳ họp thứ 30 (kỳ họp chuyên đề), HĐND tỉnh Lai Châu khóa XV, nhiệm kỳ 2021 - 2026 đã bầu ông Hà Quang Trung - Phó Bí thư Tỉnh ủy giữ chức Chủ tịch UBND tỉnh nhiệm kỳ 2021 - 2026.
“Bí quyết” giảm nghèo ở dân tộc La Ha: Hạ tầng mở đường phát triển (Bài 1)

“Bí quyết” giảm nghèo ở dân tộc La Ha: Hạ tầng mở đường phát triển (Bài 1)

Dân tộc - Tôn giáo - Sỹ Hào - 16:05, 19/11/2025
Cơ sở hạ tầng thiết yếu được đầu tư đồng bộ không chỉ cải thiện chất lượng đời sống mà còn mở ra cơ hội phát triển mới, giúp đồng bào dân tộc La Ha chủ động hơn trên hành trình thoát nghèo bền vững.
Kỷ niệm 60 năm Chiến thắng Plei Me: Phát huy truyền thống thành sức mạnh

Kỷ niệm 60 năm Chiến thắng Plei Me: Phát huy truyền thống thành sức mạnh

Tin tức - Ngọc Thu - 15:58, 19/11/2025
Ngày 19/11, tại Quảng trường Kpă Klơng (xã Chư Prông), tỉnh Gia Lai đã long trọng tổ chức Lễ kỷ niệm 60 năm Chiến thắng Plei Me (1965 - 2025).